Ramowy Program Spotkania
Uniwersyteckiej Komisji Nauki
15 stycznia 2016
Miejsce spotkania: Uniwersytet Warszawski
Adres: ul. Krakowskie Przedmieście 26/28
00-927 Warszawa
Stary BUW, III, piętro, Sala Senacka (308)
|
11:00 - 11:30 |
|
|
11:30 – 13:00 |
|
|
13:00 - 13:15 |
|
|
13:15 |
Lunch
|
SPRAWOZDANIE Z POSIEDZENIA
UNIWERSYTECKIEJ KOMISJI NAUKI
15 stycznia 2016
Uniwersytet Warszawski
Otwarcie Sesji UKN.
1.
Posiedzenie otworzył wiceprzewodniczący UKN, prof. Grzegorz
Węgrzyn, który powitał uczestników spotkania oraz przedstawił pokrótce plan
spotkania.
Prof. Węgrzyn zapowiedział wizytę wiceministrów – dr hab. Teresy Czerwińskiej i
dra Piotra Dardzińskiego. Wyraził nadzieję na uzyskanie informacji m.in. na
temat działania systemu POL-on, nadchodzącej parametryzacji oraz kwestii bardzo
ważnej dla środowiska akademickiego, czyli publikowania w systemie Open Access.
Pojawiły się informacje, że wszystkie prace naukowe, które są finansowane ze
środków publicznych, powinny być publikowane w systemie otwartego dostępu.
Groźne to jest o tyle, że umieszczanie prac w takim czasopiśmie jest niezwykle
kosztowne – opublikowanie jednego artykułu to koszt od kilku do kilkunastu
tysięcy złotych. Pytanie – skąd brać na to środki, jeżeli byłoby to obowiązkowe.
2. Na wniosek Przewodniczącego ustalono wysokość składki członkowskiej na rok 2016 na kwotę 6 tysięcy zł.
Þ Członkowie Komisji poparli wniosek przewodniczącego jednogłośnie.
3. Następnie wywiązała się dyskusja na temat nowelizacji ustawy dot. oceny parametrycznej i kategoryzacji jednostek naukowych.
Wspomniano o planowanym uproszczeniu parametryzacji oraz o decydującej roli oceny eksperckiej przy przyznawaniu kategorii A i A+. Przedyskutowano również konsekwencje zapowiadanych zmian w wartościach N.
Poprzednie ministerstwo obiecało środowisku tzw. „Uczelnie Przyszłości”, miały pojawić się projekty dotyczące podniesienia jakości kształcenia i zwiększenia kompetencji, lecz po wstępnych planach tematu zaniechano – może należałoby zapytać nową ekipę, czy będą podejmowane działania dotyczące tych zagadnień.
Poruszono również temat repozytorium i plagiatów. Wykrycie plagiatu za pomocą elektronicznych środków jest stosunkowo proste, natomiast o wiele trudniejszym wydaje się być sposób reakcji na wykrycie plagiatu – w wielu wypadkach sprawy wykrycia plagiatu są niezgłaszane z powodu braku odwagi osób, które nie chcą „denuncjować” kolegów. Baza repozytoryjna nie powinna być ogólnie dostępna, powinna służyć jedynie weryfikacji tekstów i wykrywaniu plagiatów.
W dyskusji udział wzięli:
Prof. Stanisław Kistryn, UJ; dr Dominik Antonowicz, UMK; prof. Jacek Witkoś, UAM; prof. Sylwester Czopek, UR; prof. Janusz Słodczyk, UO; prof. Grzegorz Węgrzyn, UG; prof. Antoni Różalski, UŁ; prof. Jerzy Jaroszewski, UWM; prof. Marek Górski, US; prof. Beata Godlewska-Żyłkiewicz, UwB.
Prof. Izabela Sosnowska, w imieniu prof.dr.hab. Alojzego Nowaka, zaprosiła wszystkich przedstawicieli UKN na spotkanie organizowane przez Uniwersytet Warszawski w dniach 11-12 lutego 2016 seminarium "Finansowanie Nauki", przeznaczonego zarówno dla naukowców jak i administracji wspierającej obsługę badań naukowych. Tematem Seminarium było finansowanie nauki z uwzględnieniem zmian w zasadach finansowania, w tym finansowanie działalności statutowej jednostek, współpracy międzynarodowej, inwestycji z zakresu infrastruktury badawczej i informatycznej, działalności upowszechniającej naukę, programów i przedsięwzięć Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego (Diamentowy Grant, Mobilność Plus, stypendia dla wybitnych młodych naukowców). Seminarium zostanie poprowadzone przez pracowników Departamentu Nauki Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, a także przewidziane jest wystąpienie prof. dra hab. Macieja Zabela przewodniczącego KEJN na temat oceny parametrycznej jednostek naukowych.
4. Głos zabrał dr Piotr Dardziński, Podsekretarz Stanu MNiSW.
Ministerstwo zadeklarowało chęć uczestnictwa w spotkaniach roboczych z przedstawicielami uczelni.
Ministerstwo aktualnie przeprowadza audyt w Ośrodku Przetwarzania Informacji, sprawdzane są funkcjonalności i racjonalność przyjętych założeń zarówno na poziomie informatycznej realizacji, jak i merytorycznych celów OPI, jak i systemu POL-on. Minister Dardziński zachęcił zebranych do zadawania pytań.
Dyskusja:
Członkom UKN przede wszystkim nasunęło się pytanie związane z aktualnie obowiązującymi przepisami, a zwłaszcza z problemem wielu błędów i nieścisłości w aktualnie obowiązującej ustawie - czy w związku z tym Ministerstwo rozważa możliwość wprowadzenia technicznych poprawek w ustawie i rozporządzeniach, czy również zmian w samych zasadach ewaluacji? Bo ewaluacja jest bardzo istotna dla wszystkich jednostek naukowych – w tym dla uczelni. Za kategoryzacją idzie finansowanie, z drugiej strony – w zależności od kategorii, w której dana jednostka się znajdzie, istnieje wiele możliwości wystawiania kandydatów do różnych gremiów. Kolejnym zagadnieniem nurtującym zebranych jest to, czego należy się spodziewać po systemie, tzn. czy wprowadzane na bieżąco dane do POL-onu będą wystarczające i nie trzeba będzie dostarczać dodatkowych danych, czy jednak będzie to ankieta, która będzie współpracować z POL-onem. Dla środowisk uniwersyteckich dużym ułatwieniem byłoby, gdyby znacząca część danych była pobierana z systemu, bez konieczności wprowadzania tych samych danych podczas wielu obowiązków sprawozdawczych i aplikacyjnych uczelni. Ważna jest możliwość nanoszenia poprawek i uzupełnień w systemach informatycznych, zwłaszcza podczas wypełniania ankiety jednostki, która ma wpływ na wysokość dotacji.
Pojawiło się również pytanie, czy w związku z planami Ministerstwa wprowadzenia zmian w przepisach nie warto by było odłożyć parametryzacji na kolejny rok. Zainteresowanie również wzbudziła możliwość nowelizacji ustawy i rozporządzeń i o zakres tych zmian.
Minister Dardziński odpowiedział, że wprowadzanie zmian w roku poprzedzającym parametryzację jest bezzasadne. Zmiany, które będzie chciało wprowadzić Ministerstwo, będą egzekwowane dopiero podczas następnej parametryzacji. Propozycje zmian będą ogłaszane na bieżąco, aby Jednostki miały czas na dostosowanie się do wymogów następnej oceny. Aktualnie będą wprowadzane raczej marginalne poprawki, Ministerstwu nie zależy na wirtualnych danych, które na pewno pojawiłyby się, gdyby teraz zaproponowano bardziej radykalne zmiany.
Ministerstwo planuje dostosowanie wszystkich instrumentów informatycznych, by Jednostki Podstawowe mogły zrezygnować z Ankiety Jednostki, a dane parametryczne pobierałoby się z systemu. Prelegent zapewnił, że nie oczekuje się, by każde badanie doczekało się wdrożenia, Ministerstwo chciałoby uniknąć niebezpiecznych unifikatorów. Badania podstawowe są fundamentem nauki. Wdrożenie jest tylko częścią badań, ich pochodną, nie dąży się do tego, by komercjalizacja i wdrożenia był głównym źródłem utrzymania Uczelni. Celem jest bardziej efektywne działanie wszystkich instrumentów wspomagających rozwój nauki, potencjał jest dostrzegany nie tylko w naukach ścisłych, ale również w humanistycznych i społecznych. Obecnie kładzie się nacisk na to, by przedstawiciele nauk humanistycznych i społecznych mieli możliwość skorzystania ze środków europejskich i programów operacyjnych. W centrum uwagi znalazły się również centra transferu technologii, których rola powinna być bardziej precyzyjnie zdefiniowana, ale żadne decyzje odnośnie wygenerowania ostatecznej definicji nie zapadną bez konsultacji ze środowiskiem.
Termin parametryzacji pozostaje niezmieniony, w planach jest napisanie nowej ustawy, natomiast zmiany będą obowiązywały już na nowy okres parametryzacyjny.
Głos zabrał Marek Miłowicz, kierownik projektu POL-on, OPI. Wariant informatyczny, zastosowany do ewaluacji, nie zaspokaja w 100% potrzeb parametryzacji. Część danych będzie pobierana z systemu POL-on, część danych trzeba będzie wprowadzić do Ankiety Jednostki jako dodatkowe informacje.
Członkowie UKN przyznali, że słuszny jest nacisk Ministerstwa na to, by eksponować wdrożenia i patenty, natomiast należy pamiętać, że są uczelnie, które mają misję prowadzenia badań podstawowych i rozszerzanie horyzontów nauki. Nie każde takie działanie można przełożyć na aplikacje. Problemem jest również to, że w odniesieniu do zastosowań innowacyjnych w gospodarce czynnikiem ograniczającym współpracę z biznesem jest fakt, że dotychczas korzystaliśmy w tym obszarze ze środków unijnych, w wyniku zaś tej współpracy nie możemy prowadzić działalności usługowej. Z drugiej strony – duża pula środków w ramach różnych programów dedykowana jest podmiotom gospodarczym, które mogą budować centra naukowe. Aktualnie obowiązujące przepisy spowodują to, że podmioty gospodarcze, nie mogąc skorzystać z usług naszych dobrze wyposażonych centrów badawczych, będą musiały tworzyć swoje własne. Środowisko wyraziło nadzieję, że Ministerstwo zainteresuje się próbą znalezienia rozwiązania tej sprawy.
W odpowiedzi przedstawiciel Ministerstwa wyraził opinię, iż absurdalne byłoby zmuszanie naukowców i badaczy do tego, by ich uwaga koncentrowała się na sposobach skomercjalizowania wyników badań, natomiast w uczelniach powinny znajdować się osoby bądź jednostki, które będą umiały poszukiwać potencjału komercjalizacji w prowadzonych w Jednostce badaniach. Państwo polskie ma potrzebę upodmiotowienia się w niezależności technologicznej i uzyskaniu przewagi kompetencyjnej w gospodarce globalnej. Nauka powinna się kojarzyć nie tylko z uczelniami; im większy jest ekosystem naukowy, im bardziej jest on złożony i rozbudowany, tym więcej badań się prowadzi.
Uczestnicy zaopiniowali, że obecnie obowiązująca ustawa, a zwłaszcza przepisy dotyczące stopni i tytułów naukowych, są bardzo niedoskonałe i wymagają radykalnych poprawek.
W dyskusji udział wzięli:
Prof. Grzegorz Węgrzyn, UG; prof. Stanisław Kistryn, UJ; prof. Jacek Witkoś, UAM; prof. Jerzy Jaroszewski, UWM;
5. Następnie głos zabrała dr hab. Teresa Czerwińska, Podsekretarz Stanu MNiSW.
Finanse są narzędziem do realizacji określonych celów. Kierując strumienie finansowania w określonych kierunkach można próbować wspomagać naukę i kreować jej efektywność, próbować rozwijać określone obszary. W budżecie na rok 2016 nie wprowadzono zbyt wielu zmian – trudno dyskutować nad tym, co już jest, wprowadzono korekty tylko tam, gdzie było to możliwe. Niestety, mimo postulatów zwiększenia wysokości finansowania nauki, nie ma zbyt wielu możliwości, gdyż budżet państwa nie jest nieograniczony i trudno wygospodarować dodatkowe środki do sektora nauki. Będą podejmowane próby racjonalizowania wydatkowania tych środków, które mamy do dyspozycji. Ministerstwo jest bardzo zainteresowane inicjatywą i propozycjami środowiska w odniesieniu do struktury samego budżetu na naukę. Duży nacisk kładziony jest na poprawę efektywności starania się o granty. W planach jest uruchomienie środków, które pomogłyby w staraniu się o granty, zwłaszcza na granty z najwyższej półki, czyli np. na ERC. Zaproponowano powołanie Biura Doskonałości Naukowej, które będzie pomagało w pozyskiwaniu tych grantów. Trwają również prace nad wypracowaniem pomysłów dotyczących finansowania studiów doktoranckich. Raport NIK mówi o mankamentach i słabościach obecnego systemu finansowania tego typu studiów i Ministerstwo chciałoby to ulepszyć i podnieść poziom doktoratów. Minister Czerwińska zachęciła przedstawicieli uczelni do zgłaszania uwag, pomysłów i propozycji dotyczących tego tematu.
Ministerstwu zależy na odbiurokratyzowaniu systemu i nad tym również będą trwały prace.
Dyskusja:
Większego dofinansowania wymaga Narodowe Centrum Nauki, UKN wielokrotnie postulował o zwiększenie przepływu krajowych środków przez ten organ.. Jest to główne źródło finansowania badań podstawowych i fakt ten powinien znaleźć swoje odzwierciedlenie w wysokości przydzielonej NCN-owi dotacji. Liczba aplikacji rośnie, środowisko pogodziło się z zaniechaniem dotacji na badania własne, ale mimo wzmożonego zainteresowania środowiska możliwością aplikowania o środki na badania w konkursach grantowych, liczba przyznawanych dotacji nadal – głównie ze względu na brak środków w samym NCN – jest bardzo niewystarczająca.
Dyskusji wymaga również struktura podziału środków na badania statutowe oraz problem publikowania w systemie Open Access. Idea jest szczytna, natomiast jest to związane z wysokimi kosztami. W tej chwili średni koszt jednego artykułu to od kilku do kilkunastu tysięcy złotych. Dopóki jest to kwestia dobrowolnego wyboru, to nie budzi to takich obaw jak pomysł, by publikowanie w systemie otwartego dostępu było obowiązkowe.
Odpowiedź Ministerstwa: W 2016 roku dla NCN otrzyma o 100 mln więcej środków. Open Access miałby rozwiązać problem cytowalności. Nie ma jeszcze wiążących rozwiązań w tym temacie, natomiast obowiązek publikowania w Open Accesie wydaje się wątpliwy.
Jak przedsiębiorca może się rozliczyć z wniesionego wkładu dotyczącego zakupu infrastruktury lub aparatury do uczelni czy innych jednostek badawczych jest to problem wiążący, gdyż brak rozwiązań w tym temacie spowoduje to, że przedsiębiorcy nie wydadzą na potrzeby uczelni ani złotówki.
W odpowiedzi Ministerstwo wspomniało, iż w styczniu weszła ustawa o wspieraniu innowacyjności, gdzie są zawarte przepisy dotyczące rozliczania inwestycji na badania i rozwój. Wprowadzone przepisy uproszczą zasady rozporządzania majątkiem przez uczelnie, instytuty badawcze i instytuty Polskiej Akademii Nauk. Jednostki nie będą musiały każdorazowo uzyskiwać zgody Ministra Skarbu Państwa na zakup, sprzedaż lub licencjonowanie elementów majątku. Dodatkowo próg reglamentujący dysponowanie mieniem zostanie podniesiony z 50 do 250 tys. euro. Wadą ustawy jest to, że nowelizuje ona ustawę o rachunkowości, ale nie podaje definicji, co jest badaniem lub badaniem i rozwojem. To spowoduje, że przedsiębiorcy nie będą stosować odpisów na badania i rozwój, bo będzie to rodziło ryzyko po stronie Urzędu Skarbowego, który nieprecyzyjne przepisy może różnie interpretować. W Ministerstwie została powołana Rada ds. Innowacji, jej organem wykonawczym jest Zespół ds. Innowacji, który będzie miał do odegrania kluczową rolę w przygotowaniu horyzontalnej ustawy dotyczącej innowacji. W nowej ustawie zostaną wprowadzone niezbędne definicje, które mogą ułatwić rozwiązanie problemu.
W dyskusji udział wzięli:
Prof. Grzegorz Węgrzyn, UG; prof. Jerzy Jaroszewski, UWM; prof. Beata Godlewska-Żyłkiewicz; prof. Jacek Witkoś, UAM;
6. Głos zabrał prof. Stanisław Kistryn, który posługując się prezentacją przedstawił analizę dotacji statutowej dla jednostek uniwersytetów. Prof. Kistryn spuentował prezentację wnioskami przedstawionymi w „Stanowisku UKN w sprawie przydziału dotacji statutowej na utrzymanie potencjału badawczego”:
Po pierwsze, jednostki reprezentujące dziedziny o niższej kosztochłonności uzyskały wyraźny wzrost dotacji, przy czym analizy wysokości dotacji przydzielanej rok po roku każą przypuszczać, że tendencja ta będzie się utrzymywać przez kolejne lata.
Po drugie, jednostki o charakterze eksperymentalnym z dziedziny nauk ścisłych, technicznych oraz nauk o życiu i środowisku otrzymują z roku na rok niższą dotację. W ciągu ostatnich czterech lat niektóre z tych jednostek straciły prawie 30% środków.
Obie te zależności są wynikiem usunięcia z algorytmu stałej przeniesienia i zbliżeniem się dotacji jednostkowej do wartości średniej (obrazują ten trend rysunki w aneksie prezentowane jako drugie w parze dla każdej z uczelni). Niestety, wynikiem działania algorytmu jest także częste zwiększenie dotacji dla jednostek kategorii B, przy bardzo ograniczonym wzroście dotacji dla jednostek kategorii A i dla elitarnych jednostek A+. Zaobserwowane zależności dowodzą, że w przeszłości założona była znacznie większa rozpiętość wysokości finansowania pomiędzy jednostkami o różnej kosztochłonności.
Minister Czerwińska poinformowała, że są planowane zmiany w algorytmie, lecz najpierw zostanie przeprowadzona symulacja i konsultacje ze środowiskiem.
Wyrażono obawy, iż dotacja obniżająca się dla jednostek z grupy nauk ścisłych i przyrodniczych to niebezpieczne zjawisko, gdyż są to przeważnie beneficjenci środków unijnych, co skutkuje niemożnością użycia środków komercyjnych – a w konsekwencji brakiem środków na utrzymanie.
W dyskusji udział wzięli:
Prof. Jerzy Jaroszewski, UWM; prof. Jacek Witkoś, UAM; prof. Janusz Słodczyk, UO.
Następne spotkanie odbędzie się w dniach 23-25 czerwca na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.